Uzun vadeli yatırım yapan ve finansal özgürlük peşinde olan herkese selam olsun!
Önceki yazımda yatırım fonunun ne olduğundan, fiyatlanmasından ve vergilendirilmesinden bahsetmiştim. Bu yazıda biraz daha detaya girerek fon türlerinden bahsedeceğim.
Her fon, türüne göre hangi araçlara yatırım yapabileceğini önceden belirler. Bazı fonlar ağırlıklı olarak hisse senedi alırken, bazı fonlar döviz, bazıları da altın alır. Yatırımcı olarak bizler de kendi risk algımız ve yatırım stratejimiz doğrultusunda bu fonlar arasından seçim yapma özgürlüğüne sahibiz.
Serinin diğer yazıları:
1. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 1: Yatırım Fonu Nedir?
2. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 2: Fon Türleri
3. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 3: Fon İçeriklerini ve Getirilerini İncelemek
4. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 4: Fon Alım Satımı
Türkiye’de yatırım fonları 9 kategoriye ayrılmakta. Her fon kaydedildiği kategoriye göre birtakım kısıtlamalara uymak zorunda. Bunların herbirini tek tek ele alalım.
1. Hisse Senedi Fonları
Hisse senedi fonları adından da anlaşılacağı üzere ağırlıklı olarak hisse senetlerine yatırım yapar. Hisse senedi fonlarında portföylerinin en az %80’inin hisse olması zorunluluğu vardır. Kalan %20’lik portföylerini dönemin ekonomik koşullarına, piyasadaki gelişmelere göre uygun gördükleri yatırım araçlarıyla çeşitlendirirler. Burada kimisi döviz, kimisi repo, kimisi borçlanma araçlarından yana kullanır bu tercihini.
Hisse senedi fonlarındaki bir diğer sınırlama herhangi bir şirketin hisselerinin %10’undan fazlasını alamamalarıdır. Hisse senedi fonları sadece BİST’te değil yabancı borsalarda da işlem yapabilir. Nitekim Amerika’daki şirketlerin hisselerine yatırım yapan çeşitli fonlarımız var ve ben de yatırımımın bir bölümünü bu fonlara yatırıyorum.
2. Borçlanma Araçları Fonları
Borçlanma araçları deyince bunun içine tahviller, bonolar, eurobondlar, özel sektör tahvil ve finansman bonoları girer. Borçlanma araçları fonları yönetim stratejileri doğrultusunda portföylerinin en az %80’ini borçlanma araçlarından oluşturur ve kalan %20’lik kısmı yönetim anlayışları doğrultusunda tamamlar. Bazı fonlar Hazine’nin çıkardığı borçlanma araçlarına ağırlık verirken bazıları özel sektör borçlanma araçlarına ağırlık verir.
Bazı fonlar Türkiye’deki yüksek riski dengeleyebilmek için yabancı ülkelerin tahvillerini alırlar. Bazıları da bunu gelişmekte olan diğer ülkelerdeki kazanç oranının yüksek olacağı düşüncesinden hareketle fonun getirisini arttırmak için yapar.
Borçlanma araçları fonunda dikkat edilecek hususlardan birisi de fonun elinde TL cinsinden borçlanma araçları mı tuttuğu yoksa yabancı para birimleri cinsinden mi borçlanma araçları tuttuğudur. Bizdeki gibi kur riskinin olduğu zamanlarda dolar cinsinden borçlanma araçları tutanlar kur yükselmelerinden de korunmuş olur.
Buradaki önemli bir diğer husus borçlanma araçları fonları aldıkları kupon ödemelerini yatırımcıya dağıtmak yerine yeniden fon içinde değerlendirir. Yani bunu da yatırıma dönüştürür. Bu da fonun fiyatına yansıtılır. Siz fonu satmak istediğiniz zaman bu ödemedeki hakkınızı yükselen fiyat sayesinde almış olursunuz.
3. Kıymetli Madenler Fonları
Bu kategorideki fonlar altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenlere yatırım yapar. Türkiye’de ağırlıklı olarak bu kategorideki fonlar altına yatırım yapar. Gümüşe de yatırım yapan bildiğim kadarıyla 1-2 fon bulunmakta. Fonlar burada doğrudan altını alabileceği gibi altının fiyatları üzerinden fiyatlanan diğer araçları da alabilrler.
4. Para Piyasası Fonları
Bu fonlar likiditesi yüksek repo, günlük faiz gibi araçlarda paranızı değerlendirir. Bu fonların özelliği mevduat faizine çok yakın getiriler sunarken hızlı şekilde nakde çevrilebilmeleridir. Almak istediğinizde aynı gün içinde alıp, satmak istediğinizde de aynı gün içinde satıp paranızı alabilirsiniz. Mevduat hesaplarında günümüzde günlük faiz veren bankalar da mevcut. Eğer sizin kullandığınız bankaların günlük faiz seçeneği yoksa o zaman 1 ay, 6 ay, 1 sene gibi uzun vadelerde paranızı mevduata yatırmak yerine para piyasası fonlarını tercih ederek hem faize yakın bir getiri elde edebilir hem de aynı gün içinde satıp paranızı geri alabilirsiniz.
5. Karma/Değişken Fonlar
Bu fonlar yukarıdaki fonlar gibi portföylerinin en az %80’i belli bir enstrümandan olmak zorunda olmayan fonlardır. Değişen piyasa koşullarına göre hareket alanları daha geniştir. Borsanın düşeceğini düşündüklerinde ellerindeki hisse oranını rahatlıkla azaltıp diğer alanlara kaydırabilirler. Ya da kurların düşeceğini düşündüklerinde ellerindeki döviz oranını azaltıp rahatlıkla borsaya kayabilirler.
Yabancı jargonda hedge fon diye geçen fonlar bizde karma/değişken fonlar kategorisinde yer alır. Bu fonların en büyük avantajı oran kısıtlamasına tabi olmadıkları için porföylerini istedikleri oranlarda kurabilmeleridir.
6. Katılım Fonları
Bu fonların en önemli özelliği faize duyarlı vatandaşlara yönelik olmalarıdır. Bu fonlar yukarıda saydığım araçlara benzer araçlara yatırım yapabilirler. Tahvil/bono yerine sukuk ya da kira sertifikası adı verilen araçlar kullanırlar. Borsada fetva almış çeşitli hisse senetlerinden alabilirler. Altın yine bu fonların kullandığı yatırım araçlarından biridir.
7. Fon Sepeti Fonları
Bu fonlar portföylerinde diğer yatırım fonlarının paylarını tutarlar. Bu sayede başarılı yönetilen fonları bir sepet haline getirerek yatırımcısına sunarlar.
8. Serbest Fonlar
İsimlerinde serbest ibaresi bulunan fonlar nitelikli yatırımcıların alım satım yapabildiği fonlardır. Buradaki nitelikli yatırımcı 1 milyon TL büyüklüğünde varlığı olduğunu beyan eder yatırımcıyı tanımlar. Genelde küçük yatırımcıların varlıkları bu değerlerde olmadığı için bu fonlara giremezler. Bu fonlar belli zamanlarda alıma açılır ve belli süreler fonda kalma şartı olur. Dolayısıyla diğer kategorilerdeki fonlar kadar rahat alınıp satılamaz.
Benim varlığım bu miktardan bir hayli uzakta olduğu için takip ettiğim bir kategori değildir. Bu kategoriler dışında bir de özel fonlar vardır. Bunların da adında genelde özel fon ibaresi yer alır. Bu fonlar portföy yönetim şirketleri tarafından birkaç kişiye ya da bir şirkete özel kurulmuş fonlardır. Bu yatırımcıların varlıklarını en kazançlı yollardan değerlendirmeyi hedeflerler. Yine serbest fon gibi bu fonlarla da pek işimiz yok.
Bir sonraki yazımda Tefas platforumunu tanıtacağım ve fonlarla ilgili detaylara nasıl ulaşabileceğimizden bahsedeceğim.