Uzun vadeli yatırım yapan ve finansal özgürlük peşinde olan herkese selam olsun!
Bugüne kadar yatırım fonlarının ne olduğundan ve fon türlerinden bahsettik. Bugün artık yatırımcı olarak biraz daha somut ve işimize yarayacak kısımlarına bakmaya başlıyoruz. Yani fonların getirilerini ve nelere yatırım yaptığını inceleyeceğimiz kısımdayız.
Bu yazıda 2 internet sitesinden bahsedeceğim. Bunlardan biri fonlar için çok önemli bir yapı olan Tefas, diğeri ise kamuya açık bütün şirketlerle ilgili bilgileri bulabildiğimiz KAP.
O zaman sözü daha uzatmadan Tefas’tan başlayalım.
Serinin diğer yazıları:
1. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 1: Yatırım Fonu Nedir?
2. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 2: Fon Türleri
3. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 3: Fon İçeriklerini ve Getirilerini İncelemek
4. Yatırım Fonları Serisi Bölüm 4: Fon Alım Satımı
TEFAS
Tefas, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu’nun kısaltması. Bu platform bir kamu kurumu olan Takasbank’ın yatırım fonları için kurduğu bir bilgilendirme platformu. Aynı zamanda bu platform sayesinde bu platforma kayıtlı olan fonların bütün banka ve aracı kurumlardan alınıp satılabilmesi de sağlanmış oluyor. Ben o zamanları görmedim ama eskiden yatırım hesabınız hangi banka ya da aracı kurumdaysa o kurumun yatırım fonlarına yatırım yapılabilmekteymiş. Günümüzde ise hangi bankayı kullanıyor olursanız olun Tefas’taki bütün fonları ekstra bir komisyon ödemeden rahatlıkla alıp satabilirsiniz.
Ülkemizdeki bütün yatırım fonları işlem gününün bitmesiyle birlikte portföylerindeki durumu hesaplar ve bunu Takasbank’a bildirir. Bazı fonlar bu bildirimi ertesi gün sabahtan da yapabiliyorlar. Dolayısıyla Tefas’ta gözüken fon fiyatları aslında bir önceki gün oluşan fiyat hareketlerini göstermiş oluyor. Örneğin bugün borsada bir düşüş yaşandıysa ve bizim fonumuz da bu düşüşten etkilendiyse biz bunun fiyata yansımasını Tefas’ta yarın sabah itibariyle görürüz. Bugünkü değişiklikleri anlık olarak Tefas’tan takip edemeyiz.
Bu linke tıklayarak Tefas‘a girelim ve siteyi incelemeye başlayalım.
Ana sayfaya girdiğimizde bizi bu sayfa karşılayacak. Buradaki menüleri tek tek incelemeye başlamadan önce ana sayfadaki grafikten bahsedelim. Önceki yazıda bahsettiğimiz fon türlerinin burada bir kıyaslamasını görmekteyiz. Grafiğin üstündeki alan yer alan vade seçeneklerini değiştirerek farklı vadelerde hangi kategorinin getirisi ne olmuş bunları inceleyebiliriz. Buradaki grafikte her bir kategoride yer alan fonların tamamının ortalama getirileri kıyaslanmakta. Dolayısıyla bu grafik genel bir fikir vermekle beraber seçtiğimiz fonlara göre buradaki ortalama getiriden daha yüksek ya da daha düşük bir getiri elde edebiliriz.
Bu grafikteki sütunlara tıklayınca o kategorideki fonlardan en çok kazandıranlar karşımıza geliyor. Yine yukarıdaki kutucuklardan farklı zaman aralıkları seçip değişik vadelerdeki kıyaslamayı görmek mümkün. Yukarıda bahsettiğim gibi kategori ortalamaları ile kıyaslamakla yetinirsek yanıltıcı sonuçlar elde edebiliriz. Bunu hemen bir örnekle göstermek istiyorum.
5 yıllık zaman aralığını seçip kategorilerin kıyaslamasını yaptığımızda kıymetli madenler kategorisinin %268,9 ile en çok kazandıran kategori olduğu görülüyor. Daha önce bahsettiğim gibi bu kategoride genellikle altına dayalı ve birkaç tane de gümüşe dayalı yatırım yapan fonlar var. Bu kategorideki fonların getirileri genellikle birbirine yakın olmakla beraber sütuna tıklayarak kategorinin içine girince en yüksek getiriyi sağlayan ICA’nın %315,36’lık bir getiri oranı sağladığını görüyoruz.
Şimdi de hisse senedi kategorisine bakalım. 5 yıllık kategori ortalaması %182,14 olan hisse senedi fonlarının ilk bakışta kıymetli madenlere göre neredeyse yarı yarıya daha az kazandırdığı gibi bir izlenim ediniyoruz. Eğer kategori ortalaması ile yetinmiş olsaydık ciddi bir yanılsamaya düşmüş olacaktık. Sütuna tıklayarak kategorideki fonlardan en çok kazandıranlara baktığımızda bambaşka bir tabloyla karşılaşıyoruz. Kategorinin en çok kazandıran fonu AFT %678,36’lık bir getiri oranı yakalamış 5 yılda. Yine ikinci sıradaki YAY fonu %621,14’lük bir getiri oranına ulaşmış 5 yılda. Yani ikisi de, kıymetli madenler fonlarından en çok kazandıranını neredeyse ikiye katlamış.
Buradan çıkaracağımız ilk sonuç ana sayfadaki kategori ortalamaları kıyaslaması ile kesinlikle yetinmemek gerektiği. Her bir kategorinin içine girerek kategorideki fonların getiri oranlarını da incelemeliyiz. Yatırım fonlarından ilk kez haberdar olduğumda ve Tefas diye bir siteden kıyaslama yapılabildiğini öğrendiğimde siteye girmiş ve ana sayfadaki kategori kıyaslamasına bakmıştım. O zamanlarda yatırımım her ay düzenli altın almaktı ve kıymetli madenlerin en başta gelen kategori olduğunu görünce kendi kendime ne kadar doğru yatırım yaptığımı söyleyerek gururlanmıştım. Çevremdeki arkadaşlarıma da “Fonu falan boşverin. Gidin direkt altın alın. 5 yılda en çok kazandıran altın olmuş.” gibisinden tavsiyelerde bulunmuştum.
6 ay kadar geçtikten sonra yatırım fonları konusunda Youtube’da güzel bir video serisine denk gelince oturup fonlarla ilgili daha detaylı bir öğrenme sürecine girdim ve aslında 6 ay önceki çıkarımımın ne kadar hatalı olduğunu fark ettim. Bazı fonların getirisi altının 2 katıydı. Bunu gördükten sonra altınlarımın yarısını bozdurarak yatırım fonlarına aktardım ve yatırım fonlarıyla haşır neşir olmaya başladım.
Tefas’ta benim en çok kullandığım sayfa Fon Karşılaştırma sayfası. Yukarıdaki menüden Fon Karşılaştırma’yı seçince karşınıza yeni bir sayfa gelecek. Bu sayfadan fonların getirisini, yönetim ücretlerini, büyüklüklerini kıyaslayabiliyorsunuz. İsterseniz Portföy Yönetim Şirketi seçerek o şirketin fonlarının getirisini kıyaslayabilirsiniz. Kategori seçerek kategorideki fonların kıyaslamasını yapabilirsiniz. Ben daha çok kategori seçerek kategorideki fonların getirilerini kıyaslamak için kullanıyorum.
 |
| Fon Karşılaştırma sayfasını ilk açtığınızda karşınıza bu sayfa geliyor. Buradan tercihlerinize göre kıyaslamalar yapabiliyorsunuz. |
Kategoriye göre kıyaslama için değişken fonlarda bir örnek yapalım. Yukarıdaki kutucuklardan Şemsiye Fon Türü kutucuğundan Değişken Şemsiye Fonu’nu seçiyorum. Bu seçimi yapınca karşımıza değişken fonların listesi geliyor. Bu listedeki fonları 1, 3, 6 aylık getirilerine göre; yılbaşından bu yana getirisine göre veya 1, 3, 5 yıllık getirisine göre sıralayabiliyoruz. Bu zaman aralıklarından birine basınca önce en düşükten yükseğe doğru sıralıyor, bir kez daha basınca en yüksekten en düşüğe doğru sıralamasını görebiliyoruz. Önce 5 yıllık getiri sıralamasına bakalım.
5 yıllık getirilerine göre değişken fonları sıralayınca %510’luk getirisi ile TCD en üst sırada geliyor, %322 ile KUB ikinci sırada geliyor. Aşağılara ve sonraki sayfalara giderek Değişken kategorisindeki fonların sıralamalarını inceleyebilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken noktalardan biri farklı zaman aralıklarında fonların getiri sıralamasının değiştiği.
Yine değişken fonları yılbaşından bu yana olan getirilerine göre sıraladığımızda bu sefer karşımıza farklı bir liste geliyor. Bu listede bu sefer KUB 1. sırayı alırken, TCD 71 fon arasında 63. sıraya kadar gerilemiş gözüküyor. Bu durumun neden olduğunu da fonların içeriğine baktığımız zaman öngörmek mümkün hale geliyor. KUB ağırlıklı olarak döviz enstrümanlarına yatırım yapan bir fonken TCD neredeyse bir hisse senedi fonu gibi hisse senetleri ağırlıklı yatırım yapan bir fon.
Fon Karşılaştırma sayfasında zaman aralığına göre, fon kategorilerine göre, portföy yönetim şirketine göre, belli bir tarih aralığına göre vs getirilerin kıyaslaması yapılabilmekte. Buradan kendi tercihlerinize göre getirileri kıyaslayabilir, fonların iyi yönetilip yönetilmediği hakkında fikir edinebilirsiniz. Buradaki listede herhangi bir fonun olduğu satıra basarsanız o fonla ilgili detaylı bilgilerin olduğu Fon Detaylı Analiz sayfasına yönleneceksiniz.
Fon Detaylı Analiz sayfası da benim çok kullandığım ve sevdiğim sayfalardan biri. Burada fonla ilgili genel bilgileri gösteren bir bölüm var. Onun hemen altında farklı zaman aralıkları için grafiğini gösteren bir bölüm var. Buradan fonun zaman içindeki fiyat hareketini, kriz zamanlarında nasıl bir hareket yaptığını, güçlü yükselişlerin olduğu dönemde nasıl hareket ettiğini görebiliyorsunuz.
Grafiğin altında fon profili isimli bölüm var. Burada fonun Tefas’ta işlem görüp görmediği, hangi saat aralıklarında işleme açık olduğu, alış ve satış yaparken kaç gün valör olduğu, minimum ve maksimum alınabilecek pay adedi gibi bilgiler yer alıyor. Bu tablonun yanında da fonun portföyündeki dağılım oranları bir pasta grafikle gözüküyor. Buradan hızlı bir şekilde fonun ağırlıklı olarak borsada mı, para piyasalarında mı, borçlanma araçlarında mı, dövizde mi yatıımlarının olduğunu görebiliyorsunuz. Buradaki pasta grafik fonun kategorisine göre değişecektir tabi ki. Örneğin bir hisse senedi fonunda %80’lik kısmın hisse senetlerinde olduğunu görürken bir değişken fonda bu oranların çok farklı olduğunu göreceksiniz. Özellikle değişken fonlarda fonun ağırlıklı olarak ne tuttuğunu görmek açısından burası güzel bir grafik.
Bu sayfada biraz daha aşağı inince yine benim çok sevdiğim bir bölümü göreceksiniz. Fon karşılaştırma ismindeki bu bölümde seçmiş olduğunuz fonun Dolar, Euro, Altın, Mevduat Faizi, BİST100, kategori ortalaması gibi diğer araçlarla ve enflasyonla kıyaslamasını görebiliyorsunuz. Yine burada da farklı zaman aralıkları seçilerek farklı zamanlardaki kıyaslamalarını görebiliyorsunuz. Aynı zamanda yine çok yararlı bulduğum bir özellik buraya başka bir fon daha ekleyerek hem birkaç fonun kendi arasındaki farklı zaman dilimlerinde getiri kıyaslamasını hem de bu fonların her biriyle diğer yatırım araçlarının getiri kıyaslamasını yapabiliyorsunuz. Bu özellikle birbirine yakın bulduğunuz fonların değişik zaman dilimlerinde nasıl bir performans gösterdiğini görebilmeniz açısından kolay bir yol sağlıyor.
 |
| 1 numaralı yerden kıyaslamak istediğiniz fonu ekleyin. 2 numarayla gösterdiğim + işaretine basın. Eklediğiniz bu fon da grafiğe gelecek. 3 numaradan farklı zaman dilimleri seçerek kıyas yapabilirsiniz. |
Tefas hakkında genel bir fikir edindik. Buradan fonların birbiriyle kıyaslamasının nasıl yapılacağını, farklı zaman dilimlerinde fonları kategorileri içinde sıralamayı, istersek bütün fonları getirisine göre sıralamayı, fonun hızlıca portföy dağılımına bakmayı vs gördük. Buradan kafamızda seçilebilecek fonlarla ilgili bir liste oluştu. Şimdi muhakkak yapmamız gereken ikinci aşamaya geldik. Artık bu belirlediğimiz fonların kurulurken kendilerine belirledikleri stratejiyi incelememiz ve elinde neler bulundurduğuna bakmamız lazım. Bunun için de KAP sitesini kullanıyoruz.
KAP
Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun kısaltması olan KAP şirketlerin ve fonların yapmakla yükümlü olduğu bildirimleri ilettiği ve bizim de bunları görebildiğimiz bir site. Bu linkten siteye ulaşabilirsiniz.
Şimdi KAP’tan fonların izahnamelerine ve portföylerine bakacağız. Kolay bir yol olarak az önce Tefas’ta Fon Detaylı Analiz sayfasında fon profili kısmına gelirsek burada KAP Bilgi Adresi diye bir link göreceksiniz, buna basarak ilgili fonun KAP sayfasına gidebilirsiniz. Veya KAP’a girdikten sonra arama kısmına fonun kodunu yazarak fonun sayfasına ulaşabilirsiniz.
Yine TCD örneği üzerinden gidelim. Tefas’ta fon profili kısmındaki KAP Bilgi Adresi linkine tıklayarak TCD’nin KAP sayfasına gidiyorum. Karşıma aşağıdaki ekran geliyor.
Buradan Özet Bilgiler butonuna basınca fonla ilgili temel bilgilere ulaşabileceğim bir ekran karşıma gelecek.
Bu sayfada önemsediğim yerleri oklarla işaretledim. Bir fona yatırım yapmadan önce mutlaka izahnamesini açıp okurum. İzahnamede fon hakkında genel bilgiler, yatırım stratejisi, fonun karşılaşacağı riskler, fonun risk seviyesi (Her fon 1 ile 7 arasında bir risk seviyesine sahiptir. Burada 7 en yüksek risk seviyesini gösterirken 1 en düşük risk seviyesini gösterir. Yatırım yaparken alabileceğiniz riski göz önünde bulundurarak fonlarınızı buna göre seçmelisiniz. Risk düzeyi yükseldikçe getiri düzeyi yükseldiği gibi ters bir durumda kayıp düzeyiniz de yüksek olabilir.), fon yöneticilerinin kim olduğu ve kısaca geçmiş deneyimleri, fonun kıyas ölçütü gibi fonla ilgili edinmeniz gereken birçok bilgiye ulaşabilirsiniz. İzahnameyi başından sonuna kadar satır satır okumasanız da önemli yerlerine bence mutlaka bakmalısınız. Fonun yatırımlarını nasıl yapacağını buradan öğreneceksiniz. Yatırımcı Bilgi Formu’nda izahnamedeki bilgilerin daha özet bir halini bulabilirsiniz.
Fon yöneticilerinin iletişim adreslerinden yöneticilere ulaşarak fonla ilgili sorularınızı yöneltebilirsiniz.
Özet bilgiler sayfasında aşağı inince Son 5 Bildirim adında açılır bir menü göreceksiniz. Bu menüyü açtığınız zaman fonun yaptığı son 5 bildirimi karşınıza gelecek. Fonlar her ay portföylerini KAP’a bildirirler. Biz de fonun dağılım raporunu inceleyerek portföyünde ne tuttuğunu detaylı olarak görebiliriz. Bildiğim kadarıyla burada portföyünü detaylı açıklamayan birkaç fon var fakat genel olarak kendi yatırım yaptığım fonlarda portföylerinin içeriğini çok detaylı bir şekilde görebiliyorum. Yine bu son 5 bildirim menüsünde fonun KAP’a bildirdiği gider, performans sunum raporu, ödediği komisyonlar gibi diğer bilgilere de ulaşılabilmekte. İncelemek isterseniz bunları da inceleyebilirsiniz.
Yine örnek olması açısından 2 farklı fonun dağılım raporuna kabaca bir bakalım.
TCD’nin dağılım raporunu açtığımız zaman ellerinde tuttukları hisselerin bir listesini, hangi miktarda tuttuklarını, hangi fiyattan ne zaman aldıklarını görebiliyoruz. Dağılım raporunda aşağıya doğru indikçe hisse dışında hangi araçları hangi miktarda tutuyor TCD bunları da görebiliyoruz.
Bir de borçlanma araçları fonlarında dağılım raporu nasıl gözüküyor bunu görmek açısından Denizbank’ın borçlanma araçları fonu DBH’ın dağılım raporunu açtım. Bu sefer daha farklı bir tablo bizi karşılıyor. Burada hangi tahvil/bono/eurobond veya özel şirket tahvili alınmış onları görebiliyoruz. Bu borçlanma aracının vadesi hangi tarih ve faiz oranı nedir bunları dağılım raporundan bulup bilgi edinebiliyoruz.
Fonun türüne göre ve yatırım stratejisine göre bu dağılım raporları değişkenlik gösteriyor. Fonlar arasındaki performans farklarının ortaya çıkmasını da yine bu portföy değişkenliği sağlıyor. Dağılım raporlarını incelerken BİST’teki şirketlerin hisselerinden Amerika’daki şirketlerin hisselerine, T.C. Hazinesi’nin ihraç ettiği borçlanma araçlarından Arjantin’in ihraç ettiği borçlanma araçlarına kadar geniş bir skalada farklı farklı yatırım araçlarını görebilirsiniz.
Fonların getirisini ve yatırım stratejisini inceledikten sonra kendinize uyduğunu düşündüğünüz fonları belirlemiş olacaksınız. Dediğim gibi her fonun risk düzeyi türüne göre değişkenlik gösterir. Hisse senedi fonları ve değişken/karma fonlar risk seviyesi yüksek fonlarken para piyasası fonları çok düşük riske sahip fonlardır. Siz kendi risk algınıza göre, tolere edebileceğiniz zarar seviyesine göre fonlarınızı kendiniz belirlemelisiniz. Genelde risk seviyesi yüksek yatırım araçlarının getiri düzeyi de yüksek olur, daha yüksek getiriler elde edebilirsiniz. Ama işlerin kötü gitmesi durumunda kaybınızın da yüksek olabileceğini, belki bu kaybın yeniden yerine konabilmesi için uzun zamanlar geçmesi gerekebileceğini bilmelisiniz.
Bu doğrultuda fonlarınızı seçerken tamamını hisse fonlarından seçmek yerine bir kısmına dövize dayalı fonlardan, bir kısmını kıymetli madenlerden vb seçerek çeşitlendirme yollarına gidebilirsiniz. Bu da sizin farklı zamanlardaki dalgalanmalardan belli düzeyde korunmanızı sağlayabilecektir. Ya da piyasaları ve fonları çok yakından takip ederek borsanın düşeceğini öngördüğünüzde hisse senedi fonlarından çıkıp döviz fonlarına geçmek, dövizin düşeceğini öngördüğünüzde tam tersini yapmak gibi farklı stratejiler belirleyebilirsiniz. Tabi ki bu son söylediğim çok üstünkörü oldu, bu söylediğimden daha kapsamlı bir strateji belirlemeniz daha yararlı olacaktır.
Bu yazımızın da sonuna geldik. Serinin bundan sonraki bölümünde yatırım fonlarının nasıl alınacağını, alım satımdaki valör kavramının ne olduğunu, vergilendirme vb konuları ele alacağım. O zamana kadar kendinize iyi bakın.
Sağlıklı, neşeli ve bol kazançlı günler dilerim!